Van labovlees tot digitale productie: dit is het tijdperk van de mens

(Dit artikel verscheen in November 2015 in RetailDetail Magazine)
In juni pakt Albert Heijn uit met tomaatjes die in een labo zijn geteeld. De eerste hamburgers die nooit aan een koe hingen, volgen snel. Toch als het van trendwatcher Stefaan Vandist afhangt: “De mens komt los van de natuur, en dat is goed.”
Het tijdperk van de mens

Op de RetailDetail Night op 26 november toont Stefaan Vandist, toekomstverkenner van Studio Spark, met zijn presentatie ‘Anthropocene Mindsets’ dat ons de komende jaren een grenzeloos potentieel te wachten staat, ook voor retailers. “We bevinden ons in het tijdperk van de mens. De mens is een veranderende kracht en we moeten dat aanvaarden.”
Labteelt, in-vitrovlees, hyperconnectiviteit, biodesign en digitale productie, het zijn slechts enkele recente innovaties die de grenzen van wat we kennen en ook de band tussen de mens en de natuur, zoals die millennia lang heeft bestaan, grondig herschrijven. En dat is goed, meent Vandist.
Een eyeopener, zeker voor iemand die bedrijven rond duurzaamheid adviseert, want in het klassieke duurzaamheidsdenken wordt net gepleit voor een terugkeer naar de natuur: het is de mens zijn plicht om de wereld in zijn oorspronkelijke staat te herstellen en dus ook een rem op de groei te zetten, klinkt het doorgaans.
Dat klassieke idee is voorbijgestreefd, stelt Stefaan Vandist: “We moeten de klok niet terugdraaien maar wel het beste van het tijdperk van de mens maken. De media schotelen ons een pessimistisch beeld voor, maar met de wereld gaat het eigenlijk steeds beter: de middenmoot gaat er decennia na decennia op vooruit. Het is een stille vooruitgang, die daardoor weinig aandacht krijgt.”
Verse groenten groeien in de kelder

Op verschillende domeinen is die verbetering te zien. Vandist bundelt ze in een tiental innovatiepaden, waarvan digitale productie, een disconnectie tussen mens en natuur in de voedingsproductie en zelfrijdende auto’s er enkele zijn. “Het gaat om evoluties die tekenend zullen zijn voor de komende 10 jaar en relevant zijn voor iedereen – of het nu grote of kleine bedrijven zijn.”
Zo is er al jarenlang een armworsteling aan de gang tussen industriële landbouw en arbeidsintensieve, biologische voedselteelt. Vraag is echter hoe we het beste van beide werelden kunnen combineren en de toenemende bevolking in stedelijke omgevingen van kwalitatieve voeding kunnen voorzien. “Digitale teelt vormt een oplossing. Het Nederlandse bedrijf Plant Lab in ’s Hertogen Bosch kwam bijvoorbeeld tot belangrijke inzichten over de groei van gewassen: planten groeien dankzij fotosynthese, maar ze hebben daarvoor niet het hele spectrum van licht nodig, drie kleuren zijn genoeg.”
Als je dan het juiste algoritme vindt, kan je gewassen in labo’s kweken zodat ze zo snel en optimaal mogelijk hun volle potentieel bereiken, vertelt Vandist. “Dat is sneller en heel wat efficiënter dan de traditionele landbouw. Voedselteelt kan zo zelfs hyperlokaal worden: supermarkten kunnen groenten gaan kweken op hun dak of restaurants in hun kelder. Dat is niet alleen ecologisch veel verantwoorder, kwekers krijgen ook volledige controle over de smaak en kwaliteit van hun teelt.”
Albert Heijn wordt op dit vlak trouwens pionier: in juni moeten de eerste lab-tomaatjes in de winkels gaan liggen. “We komen in wereld die contra-intuïtief lijkt, maar wel ontzettend boeiend en relevant is. Het is niet het gewas dat artificieel is, het zijn de omstandigheden. De groenten zelf kunnen met gemak biologisch zijn.”

’s Nachts geprint, ’s morgens via drone geleverd

Mobiliteit is een ander belangrijk innovatiepad in het tijdperk van de mens. “Hoe gaan we om met mobiliteit in de toekomst? En met ‘last mile delivery’, een heikel punt voor veel online handelaars? De veelbesproken self-driving car kan daar een grote rol in gaan spelen. We horen nu heel vaak over ‘drones’, die pakketjes zouden gaan leveren, maar het hoeft niet te vliegen: er zijn nog tal van opties.”
Eén van die opties is ook digitale productie, aldus de trendwatcher. “Retailers kunnen dankzij onder andere 3D-printing ’s nachts digitaal gaan produceren om hun bestellingen klaar te hebben voor de volgende dag. ‘Digital manufacturing’-technologieën kunnen ook voor beleving zorgen: er zijn al winkels waar je de magie van de productie kan beleven. Maar het gaat voorbij de gadgets, het roept zelfs fundamentele vragen op: is de producent in de toevoerketen bijvoorbeeld nog wel echt de maker van onze producten?”

“Het lijkt futuristisch”, geeft Stefaan Vandist toe, “maar het is nu. En het lijkt eng, maar het is positief. Als we eerlijk zijn met onszelf: wij als mensen veranderen de wereld, maar wanneer we het beste van onszelf inzetten – onze kennis, organisatorisch vermogen en technologie – dan kunnen we onze planetaire uitdagingen best aan en kunnen we er nog een gezellige toekomst van maken.”